Tongziekten

Auteur: Huberta Boshaven – laatst bijgewerkt  8 april 2023

Een witte of gele tong is doorgaans geen ziekte maar wordt veroorzaakt door een verstoring van de bacteriële huishouding in de mond, de mondflora. Het witte of gele laagje op de tong is een mengsel van bacteriën, speeksel en voedselresten. Tamelijk onschuldig, maar wel onsmakelijk. Lees hier hoe je snel van een witte tong af kunt komen.

Soms is er echter meer aan de hand. Daar gaan we in dit artikel naar kijken.

Witte tong door een orale schimmel infectie (Candida albicans)

Een witte aanslag op de tong kan ook worden veroorzaakt door een schimmelinfectie. De gist Candida albicans leeft bij de meeste mensen op bescheiden schaal in de mond en wordt in toom gehouden door de rest van de mondflora.

Door een verstoord evenwicht hiervan of door een verzwakt immuunsysteem kan de gist gaan woekeren. In dat geval spreekt men van een schimmel, die witte draden trekt in de mond. Dit wordt ook wel spruw genoemd en treedt regelmatig op bij zuigelingen en ouderen. Als je niet tot die groep behoort kan het ook gebeuren na een antibioticakuur, die het evenwicht van de mondflora heeft verstoord door bepaalde bacteriën te doden.

Een Candida-infectie is met medicijnen snel en eenvoudig te behandelen, ga hiervoor naar de huisarts.

Haartong

Een haartong kleurt de tong meestal bruin of zwart. Afgezien van de verkleuring ziet de tong er ook anders uit. Doordat de tong-papillen onvoldoende afslijten worden ze te lang en lijken op haartjes. Deze aandoening is in principe onschuldig, maar kan wel een onaangenaam gevoel en/of een onaangename smaak in de mond geven. 

De exacte oorzaak van de haartong is niet bekend, maar net als bij een witte tong is om te beginnen de mondflora verstoord. Ook de oorzaak voor het onvoldoende afslijten van de papillen is niet duidelijk. Wel is het zo dat er steeds meer aanslag tussen de lange papillen kan blijven hangen, die kleurstoffen uit de voeding kunnen opnemen. Vooral koffie kan de tong donkerbruin of zwart kleuren.

Vaak wordt de oplossing gezocht in een gezondere leefstijl. Dat betekent gezonder gaan eten, stoppen met roken en alcohol en het gebruik van koffie en thee verminderen. Daarnaast is een goede mondhygiëne van belang. Poets dagelijks de tanden twee keer en reinig de tong. Doe dat niet met je tandenborstel, maar gebruik een tongschraper of een speciale tongborstel.

Nog grondiger kun je een haartong reinigen met de effectieve tongreiniger van JuliBrite, die zowel een tongborstel als een tongschraper-kant heeft. De bijbehorende JuliBrite Tongue Gel uit de JuliBrite Tongue Clean Kit bestrijdt de schadelijke bacteriën tussen je tongpapillen. Dat gebeurt met zinklactaat, dat de nuttige microben intact laat en je mondflora niet nog verder verstoort. Na het borstelen schraap je met de tongschraper-kant de witte aanslag van je tong.

Let ook op de ingrediënten van je tandpasta en mondwater. Veel reguliere mondzorg-producten bevatten agressieve bestanddelen die het evenwicht in de mondholte aantasten. Wil je een zwarte of bruine haartong behandelen, kies dan voor effectieve maar milde producten.

Tandpasta en mondwater van RyttPro zijn een veilige keuze. De formule van RyttPro is gebaseerd op gestabiliseerde chlorine dioxide, zink en cetylpyridinium chloride (CPC). Samen bestrijden ze de schadelijke mondbacteriën effectief zonder de mondflora te verstoren.

Landkaart tong

Een landkaart tong, officieel lingua geographica geheten, geeft de tong een merkwaardig vlekkerig uiterlijk. Sommige delen van de tong zijn glad en rood, andere delen zijn ruw en wit. Op de gladde gedeelten ontbreken de tongpapillen en deze gladde plekken verplaatsen zich door de jaren heen over je tong. Ze verdwijnen en kunnen op een andere plek ontstaan. Een landkaart tong kan langdurig aanhouden, maar ook binnen afzienbare tijd verdwenen zijn.

In de regel is het geen ernstige aandoening, hoewel sommige mensen met een landkaart tong andere symptomen melden zoals een pijnlijke, branderige of gezwollen tong. Anderen ervaren slechts problemen bij scherpe of zure voedingsmiddelen.

De precieze oorzaak van een landkaart tong is niet duidelijk. Wel lijken factoren mee te spelen als erfelijkheid, stress, onvolwaardige voeding, infecties en droge mondklachten. Dit laatste omdat een landkaart tong relatief vaak voorkomt bij mensen met astma, hooikoorts en eczeem.

De ruwe, witte delen van een landkaart tong zien er onverzorgd uit en kunnen een vieze of bittere smaak in de mond geven. In de ruwe delen kan het bacteriële evenwicht, net als bij een witte tong, verstoord raken. Ook hier is het van belang een uitstekende mondhygiëne aan te houden, inclusief het verantwoord reinigen van de tong.

Pijnlijke tong

Een pijnlijke tong is eigenlijk geen ziekte, maar een symptoom dat op kan treden door heel verschillende oorzaken. Dat varieert van een beschadiging aan je tong door een gebroken kies of een slok te hete thee tot zelfs tongkanker. Een aantal mogelijke oorzaken voor pijnlijke tong zijn:

• Infecties als roodvonk, herpes of syfilis en een orale schimmelinfectie (Candida albicans)
• Mechanische beschadigingen komen voor, tijdelijk door de eerder genoemde gebroken kies, maar ook langduriger door tandenknarsen en tongpersen in de slaap
• Voedingstekorten als een vitamine B12 tekort of bloedarmoede
• Een gevlekte landkaart tong (lingua geographica) kan een brandend gevoel of pijnklachten geven
• Ziekten als diabetes en schildklieraandoeningen
• Veranderingen in de hormoonhuishouding, tijdens de menopauze kan bij vrouwen het burning mouth syndrome optreden, een min of meer onverklaarbaar branderig gevoel aan de tong en slijmvliezen
• Droge mondklachten (xerostomie) door welke oorzaak dan ook
• Zweren, blaasjes of bultjes op de tong door een verminderde weerstand
• Tongkanker

In deze gevallen ga je uiteraard naar de huisarts. Die kan vrij snel een diagnose stellen en zal inschatten of het gaat om een verwonding, virale, bacteriële of schimmelinfectie, verminderde weerstand of kanker. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en diagnose. Zoals het repareren van een scherpe afgebroken kies door de tandarts of het voorschrijven van medicatie tegen een orale schimmelinfectie.

Daarnaast is het goed om kritisch te kijken naar de bestanddelen in je tandpasta en mondwater. Irriteer je tong niet nog eens extra met schadelijke en andere schadelijke ingrediënten die het natuurlijke evenwicht in de mondholte aantasten. Kies voor zachte mondzorgproducten als RyttPro en JuliBrite. De formules daarvan zijn effectief tegen schadelijke bacteriën maar respecteren het evenwicht van de mondflora en verzuren de mond niet.

Brandende tong 

Bij een branderige of brandende tong (glossodynie) heb je last van een stekend, schurend of jeukend gevoel, dat als zeer vervelend wordt ervaren. Als niet alleen de tong, maar ook de binnenkant van de wang of andere delen in de mond verhit aanvoelen is er sprake van mondbranden of burning mouth syndrome.

Een brandende tong kan gepaard gaan met een vieze smaak in de mond, smaakverstoring of een droge mond. De aandoening kan verschillende oorzaken hebben, die niet altijd helemaal te herleiden zijn.

• Dat geldt natuurlijk wel voor schade door afgebroken tanden of kiezen. De scherpe randen kunnen in de tong snijden en deze irriteren. In dit geval is de oorzaak door de tandarts te verhelpen.

• Ook kan het optreden na een tandheelkundige ingreep, waarbij de patiënten veel tandheelkundige ingrepen hebben ondergaan. Daarnaast kan er sprake zijn van contactallergie voor prothese-componenten, metalen of tandpasta.

• Een brandende tong en mondbranden komen vaak voor bij vrouwen in de overgang, zonder dat er zichtbare afwijkingen te zien zijn.

• Diabetes kan voor een brandende tong zorgen, evenals voedingstekorten aan bijvoorbeeld ijzer en vitamine B.

• Infecties met de schimmel Candida albicans of de bacterie Stafylococcus aureus kunnen eveneens de boosdoener zijn.

• Daarnaast kunnen neurologische afwijkingen en psychische ziekten als depressiviteit, neurose of schizofrenie alsmede de medicatie daartegen een brandende tong veroorzaken.

• In combinatie met droge mond kunnen bepaalde geneesmiddelen een branderig gevoel in de tong geven, net als ziekten als het Sjögren syndroom, lichen planus en tongkanker.

Gezien de variëteit aan mogelijke oorzaken is het belangrijk dat de arts een goede diagnose stelt. Vervolgens kan de oorzaak behandeld worden of er kan aan gewerkt worden, zoals bijvoorbeeld bij psychische klachten.

Daarnaast is het ook bij een brandende tong een goede zaak om te letten op de ingrediënten van je tandpasta en mondwater. Als je tong door wat voor oorzaak dan ook branderig en geïrriteerd aanvoelt is het belangrijk dat er geen bijtende en agressieve stoffen in je mondzorg-producten zitten die je tong nog verder irriteren. Kies bijvoorbeeld voor de effectieve maar milde tandpasta van RyttPro met het bijbehorende mondwater.

De tong schoonhouden kan met de RyttPro Schone Tong Kit, een tongreiniger met een zachte borstel- en een schraap-deel, die je gebruikt met de zachte, mondvriendelijke RyttPro Tongue Foam.

In geval van droge mondklachten is het goed om de tong en de mondslijmvliezen tussendoor te hydrateren met Moist-R Verfrissende Tong spray, die tevens de speekselproductie stimuleert.

Blaasjes, bultjes of zweertjes op de tong

Meestal zijn blaasjes, bultjes of zweertjes op de tong ongevaarlijk, maar als ze niet vanzelf verdwijnen is het goed om de huisarts te raadplegen. Met name als het gaat om knobbeltjes of harde pijnloze zweertjes.

Kleine zweertjes zijn vaak een voorbode van de griep of andere infectieziekte. Aften, de kleine of grotere grijsachtige zweertjes aan de binnenkant van de wangen zijn eveneens onschuldig en verdwijnen doorgaans vanzelf.

Zweertjes kunnen ook duiden op tuberculose, een herpes-infectie of het eerste stadium van syfilis. Maar ook een allergie of een ziekte van het immuunsysteem kunnen zweertjes op de tong veroorzaken. Ga in deze gevallen naar de huisarts.

Een bultje aan één kant van de tong of een geheel harde tong is eveneens een reden om naar de dokter te gaan. 

Tijdens de behandeling door de arts is het raadzaam om je mond en tong goed vet erzorgen met mondvriendelijke producten van RyttPro of JuliBrite.

Kloventong

Een kloven- of kloofjestong, officieel lingua plicata genaamd, is een onschuldige afwijking van de oppervlakte van de tong. Het gaat om één of meerdere groeven in de lengte van de tong, die oppervlakkig kunnen zijn. Maar ook kunnen de kloven zo lang en diep zijn, dat het lijkt of de tong in tweeën gespleten is. De exacte oorzaak van een kloventong is onbekend. Wel valt op dat het relatief vaak voorkomt bij mensen met psoriasis en het syndroom van Down. Ook ouderen hebben vaker last van een kloventong. De kloventong komt ook wel voor in combinatie met de bovengenoemde landkaart tong (lingua geographica).

Gelukkig hebben mensen over het algemeen weinig last van een kloventong, want er is geen behandeling voor. Wel is het belangrijk dat de tong goed schoon wordt gehouden. In de diepe groeven kan aanslag, maar zelfs etensresten achterblijven. 

Dat voorkom je door de tong goed te poetsen met een tongreiniger van JuliBrite of RyttPro. Deze tongreinigers bestaan uit een tongschraper en een speciale tongborstel. Met de bijbehorende JuliBrite Tongue Gel of RyttPro Tongue Foam worden de schadelijke bacteriën veilig bestreden tot in de diepste kloven.

Tot slot

Bovenstaande tongziekten moeten worden onderscheiden van de “gewone” witte tong, die je zelf met de juiste middelen kunt verhelpen. Ingeval van de bovenstaande afwijkingen van de tong is het belangrijk om de huisarts te raadplegen.

National Library of Medicine: Diseases of the tongue